Trong triết học cổ Trung Hoa, Ngũ hành (tiếng Trung: 五行; bính âm: wǔxíng)[a] là một sơ đồ khái niệm gồm năm nguyên tố được sử dụng trong nhiều lĩnh vực nghiên cứu truyền thống của Trung Quốc để giải thích một loạt các hiện tượng, bao gồm cả các chu kỳ vũ trụ, sự tương tác giữa các cơ quan nội tạng, sự kế thừa của các chế độ chính trị và tính chất của thuốc thảo dược.
Năm nguyên tố cơ bản và luôn trải qua năm trạng thái là Hỏa (火), Thủy (水), Mộc (木), Kim (金), Thổ (土).[b] Đây không phải là vật chất như cách hiểu đơn giản theo nghĩa đen trong tên gọi của chúng mà đúng hơn là cách quy ước của người Trung Hoa cổ đại để xem xét mối tương tác và quan hệ của vạn vật trong mối tương quan hài hòa, thống nhất.
Ngũ Hành là gì?
Ngũ hành là 5 hành tố cơ bản: Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ. Theo thuyết ngũ hành, vạn vật trên vũ trụ này đều được tạo ra từ 5 hành tố này. Các yếu tố này đều có sự tác động qua lại lẫn nhau và có những tính chất riêng.
- Hành kim tượng trưng cho kim loại, có tính chất thu lại
- Hành mộc tượng trưng cho cây, có tính động, khởi đầu.
- Hành thổ tượng trưng cho đất, có tính sinh sản, nuôi dưỡng
- Hành thủy tượng trưng cho nước, có tính tàng chứa
4 quy luật của ngũ hành
Ngũ hành tương sinh
Ngũ hành tương sinh là gì? Ngũ hành tương sinh là những mối quan hệ thúc đẩy lẫn nhau, dựa vào nhau để tồn tại và phát triển. Sự tuần hoàn này được duy trì từ đời này sang đời sau để tồn tại và không bao giờ kết thúc.
Quy luật tương sinh cũng có thể được sử dụng để giải thích các hiện tượng xảy ra trong tự nhiên cũng như sự biến hóa của ngũ hành.
-
Mộc sinh Hỏa nghĩa là củi khô (hành Mộc) khi đốt cháy sẽ tạo ra lửa (hành Hỏa).
-
Hỏa sinh Thổ nghĩa là lửa (hành Hỏa) đốt cháy vật chất sẽ khiến chúng trở thành tro bụi, trở về với đất (hành Thổ)
-
Thổ sinh Kim nghĩa là đất (hành Thổ) chính là nơi lưu giữ kim loại (hành Kim)
-
Kim sinh Thủy nghĩa là kim loại (hành Kim) khi được nung nóng sẽ chuyển sang thể lỏng (hành Thủy)
-
Thủy sinh Mộc nghĩa là nước (hành Thủy) chính là nguyên liệu để duy trì sự sống và giúp cây cối phát triển, sinh sôi nảy nở.
Ngũ hành tương khắc
Trái ngược với tương sinh, ngũ hành tương khắc là mối quan hệ khắc chế, cản trở lẫn nhau của các yếu tố. Sự kết hợp hài hòa giữa tương sinh với tương khắc sẽ giúp cho hệ vật chất được cân bằng, vũ trụ duy trì được trạng thái tồn tại và vận động một cách tối ưu nhất.
Các mối quan hệ tương khắc giữa các hành gồm có: Kim khắc Mộc, Mộc khắc Thổ, Thổ khắc Thủy và Thủy khắc Hỏa.
Ngũ hành tương vũ và tương thừa
Bên cạnh mối quan hệ tương sinh, tương khắc phổ biến, thuyết ngũ hành còn có mối quan hệ tương vũ và tương thừa.
Tương vũ là gì? Hiểu một cách đơn giản nhất, tương vũ là khắc không nổi bị phản phục lại. Còn tương thừa là mối quan hệ khắc chế quá mạnh, sự lấn áp quá lớn trở thành tương thừa.
Ví dụ như thông thường Thổ khắc Thủy. Nhưng vì một lý do nào đó làm Thổ giảm khắc Thủy (nói cách khác: Thủy “khinh lờn” Thổ) thì lúc đó gọi là Thủy vũ Thổ.